GÒ CÔNG - kháng chiến (12/1946 - 4/1951)

Đêm 19-12-1946, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân cả nước bùng nổ. Tình hình Mỹ Tho, Gò Công từ đầu tháng 12-1946, các đồn nhỏ, lẻ của địch ở nông thôn và vùng mới lấn chiếm, chúng đều phải rút bỏ để tập trung lực lượng ra Bắc bộ. Địch tỏ ra lúng túng khi phải co lại phòng ngự để củng cố lực lượng ở các cứ điểm và các trục lộ giao thông.

Kể từ sau kháng chiến toàn quốc bùng nổ, phần lớn các tín đồ gia nhập vào các đoàn thể yêu nước như Công giáo Cứu quốc, Phật giáo Cứu quốc, đã vào Mặt trận Việt Minh, có cảm tình với cách mạng và có nhiều đóng góp cho kháng chiến. Ngược lại, một số chức sắc bên trên của đạo Cao Đài và đạo Hòa Hảo bị thực dân Pháp mua chuộc đã tuyên truyền kích động trong tín đồ làm cho tình hình ở một số nơi trong tỉnh trở nên phức tạp. Tuy nhiên, đa số tín đồ có ý thức dân tộc, khiến bọn đầu sỏ làm tay sai cho Pháp, phải giảm bớt sự hung hăng ở những vùng tập trung của Cao Đài, Hoà Hảo.

Tháng 11-1946, Khu 8 tổ chức hội nghị quân sự tại Ấp Bắc, xã Tân Phú, huyện Cai Lậy, đề ra Nghị quyết phát động chiến tranh nhân dân rộng khắp và thống nhất chỉ huy trong toàn Khu. Tỉnh, huyện thành lập Ban chỉ huy quân sự, tiến hành xây dựng, hợp nhất, củng cố lực lượng vũ trang các cấp để đủ sức đánh địch.

Thực hiện lời kêu gọi “toàn quốc kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chỉ thị của Trung ương Đảng dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Khu ủy Khu 8, Tỉnh ủy Mỹ Tho, Gò Công đã kịp thời đề ra chủ trương:

- Về chính trị: củng cố cơ sở Đảng, phát triển đảng viên, kiện toàn các cấp ủy từ huyện đến xã. Nhanh chóng phục hồi phong trào, củng cố lại hệ thống tổ chức và hệ thống chính quyền từ tỉnh xuống huyện, xã. Đối với các đoàn thể cứu quốc, chú trọng phát triển về chất lượng, trên cơ sở đó phát triển Đảng. Mở các đợt học tập, giáo dục các tín đồ tôn giáo và có chính sách đối với tôn giáo, nhất là Cao Đài ở Gò Công và Phú Mỹ (Châu Thành). Kiên quyết chống phá âm mưu địch lợi dụng tôn giáo. Thực hiện chủ trương của Chính phủ, mở rộng chính sách mặt trận để tập hợp các lực lượng kháng chiến. Mở các lớp đào tạo cán bộ mặt trận để xây dựng phong trào. Phát triển công tác địch vận. Chỉ đạo cơ sở bám sát cơ sở, xây dựng cơ sở quần chúng. Củng cố các tổ chức công đoàn, thực hiện chính sách khen thưởng và kịp thời phát động các phong trào kháng chiến.

- Về kinh tế: thực hiện chiến lược bao vây kinh tế địch, bảo vệ kinh tế vùng giải phóng, thực hiện chính sách tạm cấp ruộng đất cho những người không đất và thiếu đất, nhằm động viên mọi người “nhường cơm sẻ áo” để giải quyết vấn đề người cày có ruộng. Thành lập Ban kinh tế tài chính, đánh thuế xuất nhập thị và xây dựng tài chính cung ứng cho kháng chiến.

- Về quân sự: phân vùng chiến lược để có những kế hoạch phát triển lực lượng thích hợp cho từng vùng; xây dựng, củng cố và phát triển lực lượng vũ trang, nhất là xây dựng các đội vũ trang tuyên truyền và du kích liên xã để phát triển chiến tranh du kích. Thành lập các huyện đội, thị đội và bộ đội địa phương huyện. Lập các mặt trận và mở các chiến dịch phá hoại, chống kế hoạch mở rộng vùng chiếm đóng của địch. Đẩy mạnh công tác trừ gian, diệt tề, thanh trừ bọn cướp bóc, tổ chức các đội canh gác. Đẩy mạnh công tác phá hoại giao thông, bao vây đồn bót, phá rối địch tại các vùng chúng đóng quân. Kiên quyết bảo vệ khu căn cứ.

- Về văn hóa xã hội: mở rộng bình dân học vụ, xây dựng nông thôn mới, nếp sống mới, phát triển dân y. Đầu năm 1947, địch tăng cường đàn áp, ra sức khủng bố, xây dựng thêm đồn bót, thường xuyên tuần tra kiểm soát vùng đô thị và ven đô thị; mở nhiều cuộc ruồng bố các xã vùng ven; khủng bố, ngăn cấm, bắt bớ những người chúng tình nghi có quan hệ với kháng chiến.

Đầu năm 1947, tỉnh Mỹ Tho thành lập Tỉnh đội dân quân do đồng chí Đoàn Hữu Huynh làm Tỉnh đội trưởng, đồng chí Nguyễn Văn Thịnh làm Tỉnh đội phó và thành lập Ban phá hoại của tỉnh trực thuộc Ban quân sự tỉnh do đồng chí Nguyễn Tấn Thành, ủy viên quân sự làm Trưởng ban. Các huyện, xã đều thành lập Ban phá hoại.

Sau khi thành lập, tỉnh điều đại đội dân quân xuống phối hợp với Quốc vệ đội luồn sâu xuống các xã phá tề, diệt ác, trấn áp bọn lưu manh, trộm cướp, như vụ tảo trừ bọn Huề khói, làm chấn động giới lưu manh trộm cướp và tay sai; một số vì hoảng sợ đã ra tự thú với chính quyền cách mạng, còn một số bỏ trốn đi xứ khác.

Giữa tháng 1-1947, trung đội Quốc vệ đội đã phục kích diệt 1 trung đội địch tại Tân Thành, thu nhiều súng. Sau đó, trung đội 9 tổ chức trận đánh chống tiểu đoàn lính Âu -Phi đi càn tại Long Thạnh (Gò Công), có xe bọc thép và pháo binh yểm trợ. Trận đánh diễn ra một ngày, kết quả ta tiêu diệt và làm bị thương gần 10 tên.

Chỉ trong hai tháng đầu năm 1947, lực lượng vũ trang Khu 8 phối hợp với lực lượng vũ trang tỉnh Mỹ Tho, Gò Công ra quân đánh thắng một số trận, làm hoang mang tinh thần binh lính địch như trận Giồng Đình (13-1-1947), Cổ Cò (22-1-1947), Long Thạnh (10-3-1947), trận xã Bình Thành (3-1947).

Chi bộ đặc biệt của Thị xã Mỹ Tho kịp thời củng cố các tổ chức cơ sở Đảng, phát triển thêm đảng viên, nâng cao chất lượng hoạt động của Mặt trận Việt Minh, các đoàn thể cứu quốc, xây dựng công đoàn cơ sở Hãng Xáng, Xóm Dầu, Xóm Cá; xây dựng các lực lượng nội - ngoại thành như du kích liên xã, tự vệ các xã ngoại thành, đội tự vệ chiến đấu bí mật, đội đường phố, xóm lao động nội thị... thành lập nghiệp đoàn với những người cùng ngành nghề như thợ thủ công, tiểu thương, tiểu chủ... gắn liền với mở rộng khối đoàn kết dân tộc, đặc biệt là tập hợp được giới học sinh, trí thức ủng hộ kháng chiến.

Ban phá hoại của tỉnh đã huy động hàng ngàn quần chúng ở dọc tuyến lộ Đông Dương, tỉnh lộ 24 (Quốc lộ 50)... đốn cây, xô ngã cột điện, đắp mô đất trên lộ... nhằm gây cản trở giao thông của địch; đặc biệt là phá hoại đường ray xe lửa Mỹ Tho - Sài Gòn làm ách tắc giao thông của địch. Du kích các xã ven lộ đẩy mạnh hoạt động bắn tỉa, gây tâm lý bất an cho địch khi vận chuyển trên các tuyến giao thông. Trong báo cáo từ ngày 15-2 đến 15-3-1947, tên Pièrre Metin than phiền rằng: “Sự khủng bố cứ tiếp tục diễn ra dài theo đường giao thông nhằm ngăn chặn việc tiếp tế thực phẩm cho các chợ ở nội địa và cho khu đông dân Sài Gòn - Chợ Lớn”.

Tháng 3-1947, Tỉnh ủy Gò Công tổ chức cuộc họp ở Cả Thu (xã Phú Thạnh Đông) chủ trương thành lập “Hội phá tề” ở các địa phương, nhằm lấy tình cảm và tinh thần yêu nước để thuyết phục những người trong hội tề giác ngộ, không làm tay sai cho thực dân Pháp. Qua một thời gian hoạt động, cơ sở có những chuyển biến tích cực. Phần đông hội tề không làm việc cho địch, một số người bỏ đi nơi khác hoặc lên Sài Gòn làm ăn. Một số tên ngoan cố bị ta cảnh cáo, hoảng sợ co lại và hạn chế hoạt động.



Sau hơn ba tháng phát động phong trào kháng chiến, hai tỉnh Mỹ Tho và Gò Công đã xây dựng, phát triển được lực lượng vũ trang các cấp, tổ chức cơ bản có hệ thống các tổ chức đoàn thể xã hội, ổn định bộ máy hoạt động và phong trào cách mạng của quần chúng. Cấp ủy Đảng các cấp vừa tổ chức học tập các chủ trương, chính sách của Đảng, vừa đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước trong nhân dân để nâng cao lòng căm thù địch sâu sắc, xây dựng ý thức phòng gian bảo mật, bất hợp tác với địch và ủng hộ vật chất, tinh thần cho kháng chiến. Đây là kết quả của sự vận dụng sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng, được tỉnh Mỹ Tho - Gò Công cụ thể hóa thành hành động cách mạng, từng bước đi vào cuộc kháng chiến với lòng tin quyết thắng.

Giữa năm 1947, tình hình có những chuyển biến lớn. Quân Pháp co lại để bảo vệ những vùng vừa mới chiếm, tuyển mộ thêm ngụy quân, mở thêm hệ thống đồn bót, tháp canh, nhất là ở các tuyến giao thông thủy, bộ để kiểm soát dân, củng cố lại bộ máy chính quyền huyện, xã và mở nhiều cuộc hành quân, càn quét vào vùng giải phóng để tiêu diệt lực lượng cách mạng. Ngoài ra, chúng còn dùng vật chất mua chuộc những chức sắc trong đạo Cao Đài, Hoà Hảo và thành lập lực lượng vũ trang Cao Đài, Hòa Hảo để chống lại lực lượng kháng chiến.

Để đối phó với âm mưu của địch, lãnh đạo hai Tỉnh Mỹ Tho, Gò Công khẩn trương đề ra chủ trương trong giai đoạn cách mạng mới: đưa cán bộ về bám trụ địa phương, xây dựng lại cơ sở Đảng và cơ sở quần chúng ở những vùng tạm bị chiếm nhằm đẩy mạnh phong trào.

Tháng 4-1947, Tỉnh ủy Gò Công tổ chức hội nghị tại Bình Phú Đông để bàn việc tăng cường công tác xây dựng Đảng trong các đoàn thể, cơ quan, lực lượng vũ trang. Hội nghị đã bầu ban chấp hành chính thức, đồng chí Nguyễn Văn Hợp được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy. Sau đó các quận ủy khẩn trương thành lập để lãnh đạo phong trào kháng chiến ở địa phương. Cuối tháng 4-1947, Gò Công thành lập Mặt trận Liên Việt - Việt Minh do đồng chí Nguyễn Văn Côn làm Chủ nhiệm. Từ đó, Mật trận Liên Việt - Việt Minh các quận cũng được thành lập. Tỉnh ủy chỉ đạo thành lập các cơ quan như: Toà án quân sự, Ty Công an, Giáo dục, Y tế và các ngành, các đoàn thể trong hệ thống chính quyền cách mạng. Ngày 24-4-1947, Hội Liên Việt quận I ra đời.

Cuối tháng 4-1947, Tỉnh ủy Gò Công tổ chức Đại hội Ban vận động phụ nữ cứu quốc để đánh giá vai trò của phụ nữ tham gia trong các hoạt động cách mạng, đặc biệt là công tác ủng hộ cách mạng. Đại hội bầu đồng chí Nguyễn Thị Ngọc Việt làm hội trưởng phụ nữ, đồng chí Tuyết Thanh làm hội phó.

Ở tỉnh Mỹ Tho, các Huyện triển khai một loạt công tác về tổ chức, dân vận và công tác kinh tế, tiến hành cho cán bộ, đảng viên trở lại địa phương xây dựng và củng cố cơ sở Đảng và phong trào quần chúng.

Mùa khô năm 1947, huyện ủy Chợ Gạo tổ chức hội nghị mở rộng nhằm đẩy mạnh phong trào kháng chiến, xây dựng các đoàn thể và lập các ban đặc biệt hoạt động trong thị trấn Chợ Gạo và khu phố Ông Văn.

Giữa năm 1947, để tăng cường sức mạnh cho cuộc kháng chiến, Tỉnh ủy Gò Công đã giúp đỡ đảng Dân chủ Việt Nam tỉnh Gò Công tổ chức đại hội. Nhiều cán bộ, đảng viên đảng Dân Chủ đã xin gia nhập vào Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Gò Công, được Khu ủy đồng ý kết nạp và trở thành cán bộ ưu tú trong chiến đấu và công tác cách mạng.

Về văn hoá, Ban vận động đời sống mới tỉnh và các quận của Gò Công hoạt động đều đặn. Các lớp bình dân học vụ, các hình thức xóa mù chữ đều được nhân dân đồng tình và tích cực tham gia. Đến giữa năm 1947, tỉnh đã xây dựng được trạm quân y tại xã Lý Nhơn do đồng chí Mười Hai phụ trách. Phong trào sinh hoạt theo đời sống mới, đã giảm dần tệ nạn xã hội ở nông thôn.

Những tháng đầu năm 1947, công tác phá hoại giao thông liên tiếp diễn ra ở nhiều nơi. Theo báo cáo của địch từ 15-4 đến 15-5-1947 thì “các cuộc tấn công phá hoại các con đường và phương tiện giao thông cứ tiếp diễn. Không ngày nào không xảy ra một chiếc xe vận tải bị đốt, một con lộ, một chiếc cầu và đường sắt bị phá hoại. Trục giao thông Sài Gòn - Mỹ Tho luôn bị cắt đứt, gần như ngày nào cũng có nhiều xe vận tải lương thực về Sài Gòn bị tấn công và phá hủy. Tình hình này tạo nên sự tăng giá quá đáng ở các đô thị lớn. Đường giao thông luôn là cái đích chú ý của Việt Minh, những vụ phá hoại quan trọng, nhiều lần bị đặt mìn đều xảy ra ở đoạn đường Mỹ Tho - Vĩnh Long. Đường sắt Mỹ Tho – Sài Gòn luôn luôn bị gián đoạn tiếp theo những cuộc phá hoại đặc biệt nghiêm trọng. Hệ thống viễn thông thì ban ngày phải sửa lại những gì đã bị phá hủy ban đêm…”(1).

Về nông nghiệp, huyện Cái Bè phát động phong trào hiến điền đối với điền chủ, động viên điền chủ có nhiều ruộng đất tự nguyện giao đất, để chính quyền cách mạng chia cho nông dân không ruộng hoặc ít ruộng. Đối với địa chủ còn phát canh, ta vận động họ giảm tô đối với tá điền, hoặc không thu tô đối với những tá điền quá nghèo. Chính quyền cách mạng quyết định tịch thu hàng trăm mẫu (hécta) ruộng của các điền chủ như: Hai Trinh (xã Mỹ An), Cậu 17 (xã Thiên Hộ), điền chủ người Pháp Brondeau (xã Đốc Binh Kiều)… chia cho hàng trăm hộ nông dân. Đối với những điền chủ tản cư nhưng không có nợ máu với nhân dân, chính quyền cách mạng quản thủ số ruộng đất của họ và tạm giao cho nông dân sản xuất và đóng thuế cho cách mạng.

Từ đầu tháng 5 - 1947, Pháp tiến hành nhiều trận càn lớn vào các vùng tập trung tín đồ Cao Đài nhằm lôi kéo họ vào thị xã, thị trấn để dễ kiểm soát. Nắm được âm mưu của địch, Tỉnh ủy Gò Công chủ trương vận động nhân dân tản cư ra vùng kháng chiến để tránh các cuộc càn quét của địch. Tháng 10-1947, Tỉnh ủy Gò Công mở đợt học tập dành riêng cho tín đồ Cao Đài để họ nhận thức được âm mưu của địch lợi dụng tôn giáo thực hiện kế hoạch đôn quân bắt lính của chúng. Ta cũng cử cán bộ nòng cốt vào các trại Bình Thành, Tân Bình Điền, Phú Thạnh Đông vận động tín đồ ra vùng giải phóng. Những hành động do thám, lấy kho lúa ở đầu cầu Long Chánh làm tổng hành dinh cho quân đội Cao Đài Tây Ninh, Gò Công, những chiến dịch tuyên truyền với khẩu hiệu “Việt Minh vô thần” nhằm chia rẽ những người không theo đạo và người có đạo; những vụ bắt cóc thanh niên, bắt giết cán bộ, khủng bố nhân dân, đóng đồn, thu lúa… của những kẻ cầm đầu làm tay sai trong đạo Cao Đài dưới sự đạo diễn của Pháp đã bị ngăn chặn. Nhiều tín đồ sau khi được học tập, giáo dục đã giác ngộ, không để bị địch lợi dụng và yên tâm làm ăn sinh sống. Tuy nhiên, ở Phú Mỹ (Châu Thanh), Ba Dừa (Cai Lậy), những người cầm đầu trong giáo phái Cao Đài Tây Ninh trắng trợn gom dân lập khu căn cứ, nhất là ở Phú Mỹ, chúng bắt hàng chục cán bộ và đồng bào ta đem chặt đầu bêu cọc; dã man hơn, trong lúc đóng đồn ở Phú Mỹ, sau khi bắn chết cán bộ ta, chúng đem xẻ thịt rồi ép nhân dân mua để khủng bố tinh thần.

Ngày 2-9-1947, Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam bộ phối hợp với tỉnh Mỹ Tho tổ chức cuộc triển lãm về thành tích quân sự, kinh tế, giáo dục, văn hoá, y tế trong 2 năm mà quân và dân Nam bộ đã đạt được, tại chợ Cây Đa (xã Thiên Hộ, huyện Cái Bè); có hàng trăm đại biểu thuộc các tầng lớp trí thức, tôn giáo, đảng phái từ Sài Gòn, Sa Đéc và hơn 10.000 người đến dự mit-tinh để có dịp tìm hiểu thêm về cuộc kháng chiến và ý chí bảo vệ nền độc lập của quân dân Nam bộ.

Tháng 12-1947, Gò Công đã xây dựng được 4 quận ủy và đi sâu chỉ đạo công tác địch vận, vận động nhân dân tham gia vào Mặt trận Liên Việt và lực lượng vũ trang. Công tác xây dựng Đảng ở cơ sở được củng cố, hầu hết các xã đều có chi bộ.

Lực lượng vũ trang phát triển mạnh nên Khu 8 quyết định xây dựng thành tiểu đoàn. Tháng 10-1947, Tiểu đoàn 305 Gò Công được thành lập, do đồng chí Nguyễn Văn Sĩ làm Tiểu đoàn trưởng.

Cuối năm 1947 đầu năm 1948, Pháp buộc phải chuyển hướng chiến tranh từ “thắng nhanh” chuyển sang “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”, “dùng người Việt đánh người Việt”, từ mở rộng chiến tranh sang củng cố vùng chiếm đóng, tăng cường phá hoại các cơ sở kinh tế, chính trị của ta; đồng thời tổ chức hệ thống đồn bót, tháp canh để kiểm soát vùng nông thôn và bảo vệ các đường giao thông.

Đầu năm 1948, cơ sở chính trị của ta được xây dựng ở hầu hết các vùng địch tạm chiếm, nhất là ở các thị xã, thị trấn trong tỉnh Mỹ Tho, Gò Công. Phong trào cách mạng được phát động và nhiều cuộc nổi dậy diễn ra. Nhiều thanh niên tự nguyện gia nhập đội du kích. Nhiều trí thức tham gia công tác tuyên truyền. Nhiều người thoát ly đi vào vùng căn cứ kháng chiến.

Tỉnh Mỹ Tho đưa cán bộ, đảng viên đến các khu tập trung tôn giáo của huyện Châu Thành (Đông Hòa, Vĩnh Kim, Long An) để xây dựng cơ sở cách mạng, làm công tác tư tưởng để quần chúng giác ngộ, đấu tranh chống địch. Nhiều cơ sở bí mật trong các khu này đã ủng hộ, giúp ta mua xăng, dầu, giấy, mực, thuốc chữa bệnh gửi ra vùng căn cứ kháng chiến.

Nhiều xã trong tỉnh đã tổ chức nhiều cuộc vận động binh lính địch chống ruồng bố, chống khủng bố nhân dân. Nhiều nơi, quần chúng nắm được chỉ huy hoặc lính các đồn bót, như bót ngã tư Quản Oai, bót kinh Mười, bót Cặp Rằn Núi, đồn Cống Trâu, đồn kinh Tây, các bót lính Hòa Hảo đóng ở kinh 12 (huyện Cai Lậy).

Ở Gò Công, lực lượng vũ trang địa phương phối hợp với bộ đội chủ lực Khu 8, tổ chức nhiều đợt chống càn qui mô lớn ở Tân Phước, Gia Thuận, tiêu diệt hàng trăm tên địch. Mặt khác, lực lượng quốc vệ đội cùng du kích, tự vệ mật ở thị xã tấn công một số bót trong thị xã, địch buộc phải rút quân về giải vây cho thị xã.

Cuối năm 1948, Thị ủy Mỹ Tho được thành lập và 4 xã: Tân Mỹ Chánh, Mỹ Phong, Đạo Thạnh, Trung An (của huyện Chợ Gạo) cũng được nhập vào Thị xã Mỹ Tho để thuận lợi trong việc lãnh đạo các phong trào trong đô thị. Ở Gò Công, Khu ủy cử đồng chí Đỗ Phát Quang bổ sung vào Tỉnh ủy và giữ chức Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh. Bộ máy hành chính Gò Công được củng cố đến cơ sở.

Mặt trận Liên Việt tỉnh Mỹ Tho, Gò Công và các quận huyện mở rộng hoạt động, thu hút được số đông nhân sĩ, trí thức, các vị chức sắc có uy tín trong đồng bào tôn giáo tham gia kháng chiến, tạo nên khối đoàn kết rộng rãi trong nhân dân.

Năm 1949, đồng chí Hồ Văn Châu được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy Gò Công. Hàng trăm thanh niên ưu tú trong công nhân, nông dân, trí thức cách mạng, lực lượng vũ trang được kết nạp vào Đảng.

Năm 1949, Tỉnh ủy Mỹ Tho tổ chức cho cơ sở học tập tác phẩm Sửa đổi lề lối làm việc, nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm, đạo đức cách mạng, tác phong công tác của Đảng.

Cơ sở công đoàn bí mật ở Xóm Dầu và Trưng Vương, Thị xã Mỹ Tho, nhiều lần tập hợp quần chúng để tuyên truyền Điều lệ công đoàn, tuyên truyền đường lối của Đảng và vận động nhân dân ủng hộ cách mạng, bảo vệ cán bộ hoạt động hợp pháp. Mở lớp bồi dưỡng cho công đoàn viên tại ấp Mỹ Lương (xã Mỹ Phong, Thị xã Mỹ Tho) để nâng cao trình độ giác ngộ, tinh thần quyết chiến quyết thắng của giai cấp công nhân.

Về nông nghiệp, tỉnh Mỹ Tho chủ trương lấy đất công điền, ruộng đất của địa chủ hiến điền cho kháng chiến và quản thủ ruộng đất của Việt gian, địa chủ đi vắng chia cho dân cày nghèo. Ở vùng tự do, chính sách ruộng đất được phát động giảm tô, vận động địa chủ san sẻ bớt ruộng cho những gia đình thiếu ruộng. Từ giữa năm 1947, về cơ bản ta đã giải quyết xong về ruộng đất, làm cho nhân dân phấn khởi, hăng hái tăng gia sản xuất, góp phần xây dựng kinh tế kháng chiến ở vùng tự do. Đến năm 1950, chủ trương tạm cấp đất của tỉnh được thực hiện cả trong vùng tạm bị chiếm. Khẩu hiệu “đoàn kết với trung - bần - cố nông, lôi kéo phú nông, tranh thủ trung lập địa chủ” trở thành chính sách về ruộng đất và chủ trương tập hợp lực lượng kháng chiến của Đảng bộ. Từ thí điểm việc triển khai tạm cấp đất ở xã Nhị Bình đạt được thắng lợi, ta đã nhân ra toàn tỉnh. Số ruộng đất của các địa chủ lớn, phản động và số ruộng đất quản thủ của địa chủ đi vắng giao cho Hội đồng tạm cấp đất cho nông dân, đồng thời vận động số địa chủ có cảm tình với cách mạng hiến điền và giảm 50% mức thu tô. Ta giải quyết nhiều vấn đề trong việc phát triển sản xuất, tạo điều kiện củng cố lại cơ sở cách mạng trong quần chúng, nhất là vùng tạm bị chiếm. Diện tích ruộng đất và năng suất trong năm 1950 tăng lên rõ rệt. Đời sống nông dân được cải thiện, nông dân gắn bó với phong trào kháng chiến, tự nguyện đưa con em tham gia lực lượng vũ trang, làm nghĩa vụ đóng góp cho kháng chiến và phục vụ các chiến trường. Chủ trương tạm cấp đất của tỉnh được áp dụng đối với cả những gia đình binh sĩ ngụy và đã làm cho họ xúc động, biết ơn Đảng, chính quyền cách mạng. Nhiều cha mẹ, vợ con của binh sĩ ngụy đã vào đồn bót tuyên truyền chính sách của Đảng và vận động chồng con trở về với cách mạng. Thắng lợi của chủ trương cấp đất là không riêng về mặt kinh tế mà cả về chính trị và địch vận.

Tỉnh Mỹ Tho phát động phong trào xây dựng kinh tế tự túc, tự cấp. Các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến huyện, xã, cán bộ và chiến sĩ tự trồng trọt, chăn nuôi, không nhận lương để giảm bớt gánh nặng cho nhân dân. Ủy ban Kháng chiến và Ban Kinh tế tài chính lấy vùng Đồng Tháp Mười làm nơi phát triển các ngành kinh tế thời chiến.

Năm 1948, hàng trăm gia đình yêu nước và hàng ngàn quần chúng lao động trong tỉnh lên Đồng Tháp Mười để tăng gia sản xuất, góp phần gây quỹ kháng chiến. Năm 1949, tỉnh đã có 2 khung dệt vải, 2 lò làm giấy, 1 lò nấu xà phòng, 1 hãng nước mắm, 1 trại đóng xuồng, 1 tổ sửa chữa máy đánh chữ, tổ sửa đồng hồ… Cuộc sống trong vùng căn cứ kháng chiến nhanh chóng đổi mới, đảm bảo các nhu cầu thiết yếu cho kháng chiến, tinh thần đoàn kết, tương trợ của nhân dân được phát huy mạnh mẽ.

Ngoài ra, tỉnh Mỹ Tho còn lập những công trình phúc lợi xã hội trong vùng tự do và vùng căn cứ, như trạm xá quân y và dân y… để phục vụ nhân dân, lập trại cô nhi viện, trường cấp I ở Hàm Vồ (huyện Cái Bè) để đưa con em cán bộ kháng chiến và con em liệt sĩ vào nuôi dạy.

Theo lời kêu gọi của Mặt trận Liên Việt - Việt Minh, nhân dân trong tỉnh đã tích cực đóng góp cho kháng chiến rất nhiều của cải vật chất. Riêng huyện Chợ Gạo, hàng tháng đóng góp đưa về trên khoảng từ 30 - 40.000 đồng.

Năm 1948, chính quyền Pháp thực hiện đổi tiền, thu hồi loại giấy bạc 100 đồng đỏ. Tỉnh Mỹ Tho và Ủy ban Kháng chiến hành chính chủ trương đóng dấu trên giấy bạc 100 đồng, tiếp tục lưu hành rộng rãi trong nhân dân. Đây là thắng lợi trong cuộc đấu tranh kinh tế giữa ta và địch.

Thực hiện Chỉ thị ngày 3-6-1949 của Trung ương về bao vây kinh tế địch, Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh ban hành lệnh cấm và hạn chế ra thành để giảm sự giao lưu kinh tế giữa vùng kháng chiến với vùng tạm chiếm. Ở vùng tự do, ta phát động phong trào sản xuất, tăng gia sản suất …

Ngoài ra, tỉnh Mỹ Tho còn lập các trạm kiểm soát đường thủy ở các nơi như: Cống Bà Kỳ, Kinh Năn (huyện Châu Thành), Kinh 28 (huyện Cái Bè), ngã tư Quản Oai (huyện Cai Lậy)… để ngăn chặn các mặt hàng xa xỉ phẩm lan tràn vào vùng tự do và ngược lại không cho vận chuyển lương thực, thực phẩm ra vùng địch tạm chiếm. Nhiều cuộc bãi thị, bãi chợ diễn ra làm kinh tế địch bị phong tỏa, lưu thông buôn bán nhiều lúc bị tê liệt, hàng hóa từ Sài Gòn xuống Mỹ Tho bị hạn chế; hàng nông sản, thực phẩm ở vùng nông thôn ra thành bị phong tỏa nên làm ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế và kế hoạch quân sự của địch.

Tháng 2 năm 1949, Tỉnh ủy và Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh Mỹ Tho tổ chức Đại hội quân - dân - chính tỉnh tại Chà Là (xã Thạnh Phú, huyện Cai Lậy) để triển khai chủ trương của Đảng về chuyển hướng chỉ đạo chiến lược từ “tích cực cầm cự chuyển sang “tổng tiến công”.

Cuối năm 1949, Tỉnh ủy Gò Công thành lập đội thương thuyền hàng hải để vận chuyển lương thực, thực phẩm cho đồng bào miền Đông, miền Trung và trao đổi các mặt hàng muối phục vụ chiến trường đồng bằng sông Cửu Long. Tỉnh Mỹ Tho lập hệ thống kho chứa muối và chứa lúa dọc kinh 3 và kinh Bùi để phục vụ chiến trường. Ty Kinh tế - Tài chánh huy động lực lượng để thu lúa quản thủ, phân ra nhiều nơi cất giữ để chống địch càn quét đốt phá; vận động nhân dân xay, giã gạo cung cấp cho bộ đội và các ngành trong tỉnh.

Thông qua Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt, tỉnh Mỹ Tho phát động phong trào quần chúng tham gia kháng chiến một cách toàn diện. Hội nông dân cứu quốc thông qua thực hiện các chính sách ruộng đất, đã phát động phong trào nông dân tham gia và đóng góp cho kháng chiến khá toàn diện. Nông dân tham gia đấu tranh chống áp bức, phá thế kìm kẹp, không cho địch lợi dụng kinh tế để phục vụ kế hoạch “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh” của chúng. Phong trào tăng gia sản xuất tự túc, tự cấp ở các vùng tự do phát triển. Thanh niên nông thôn, thành thị và tầng lớp trí thức tham gia du kích, thoát ly theo kháng chiến trở thành phong trào tự giác trong tỉnh, cơ sở cách mạng trong vùng tạm chiếm được xây dựng và phát triển rất nhanh, hình thành trận tuyến khá toàn diện ở ba vùng (vùng giải phóng, vùng tranh chấp và vùng tạm bị chiếm) để đánh địch.

Tỉnh Gò Công cũng tổ chức hội nghị tại xã Tân Cương, đưa đại bộ phận lực lượng vũ trang về Khu 8, chỉ để lại một trung đội vũ trang tác chiến nhưng phải phân tán nhỏ đánh địch, tăng cường thêm du kích hoạt động quấy rối địch và giữ trật tự xóm ấp.

Trên thực tế, hoạt động du kích đã tạo được kết quả to lớn. Ngày 14-2-1949, du kích các xã Nhị Mỹ, Tân Hội, Mỹ Hạnh Trung (huyện Cai Lậy) kết hợp với lực lượng vũ trang địa phương tỉnh phục kích tiểu đoàn Âu - Phi, diệt hơn 50 tên, thu nhiều vũ khí. Tháng 5-1949, lực lượng địa phương tỉnh đã diệt hơn 40 tên tại đập Cây Đước (Gò Công) cùng với chiến thắng kinh Chợ Gạo của D.307, D.309 và quân địa phương nhấn chìm 2 tàu, 13 ghe chài của địch và bắt sống nhiều tên, thúc đẩy phong trào chiến tranh du kích phát triển mạnh mẽ.

Năm 1949, với kế hoạch bình định đờ-la-tua và tiếp theo là kế hoạch bình định của sô-xông, Pháp ráo riết đóng đồn bót dọc theo lộ Đông Dương (Quốc lộ I), dọc sông Tiền, dọc kinh Chợ Gạo và các đường thủy - bộ đi các tỉnh; lập bộ máy kìm kẹp tại các vùng Pháp đã kiểm soát, nhất là ở Chợ Gạo, Gò Công. Pháp tiến hành các cuộc càn quét, hỗ trợ việc đóng đồn bót, đánh phá vào căn cứ Đồng Tháp Mười. Đến tháng 5 - 1949, Pháp mở liên tiếp nhiều cuộc càn có cả máy bay yểm trợ vào vùng kinh 28, khu vực Bánh Tét, Quản Oai. Chúng đã giết hại hơn 200 người dân ở Cai Lậy, hơn 100 người khác bị thương, 700 ngôi nhà bị đốt phá.

Về quân sự, tỉnh Mỹ Tho được Khu tăng cường lực lượng và bố trí hoạt động ở các huyện: Cai Lậy, Cái Bè, Châu Thành, Chợ Gạo và một số huyện thuộc tỉnh Long An. Đến giữa tháng 10-1949, Thị đội Mỹ Tho được thành lập. Và ngày 9-11-1949, ta mở chiến dịch ở Mỹ Tho, đánh vào trung tâm thị xã để phá kế hoạch mở rộng phạm vi chiếm đóng của địch. Trong chiến dịch này, ta tiêu diệt hơn 240 tên địch, thu 427 súng các loại, phá hủy 13 xe vận tải, làm cho bọn lính Âu - Phi, ngụy quân, ngụy quyền hoang mang, lo sợ.

Trong tỉnh Mỹ Tho, ta còn mở nhiều chiến dịch ở Khu 3 Châu Thành, Khu 2 Cai Lậy, đánh bót Bình Trưng (Châu Thành), đánh địch đi giải tỏa suốt 2 ngày liền, diệt hàng trăm tên địch, đánh chìm tàu, bắn rơi máy bay; án ngữ kinh Chợ Gạo, chặn đánh đoàn tàu trên sông Thiên Hộ, phá hủy 4 tàu và làm hỏng nặng một số tàu khác. Hưởng ứng chiến dịch Cầu Kè, ta đánh tan tiểu đoàn lính Ma Rốc ở Gò Công, chống càn thắng lợi ở vùng căn cứ Đồng Tháp Mười, ở Bánh Tét, chùa Phật Đá, La Cua, đập Hậu Mỹ, kinh 28… nâng thế chủ động của lực lượng ta, nhất là lực lượng chủ lực lên một bước mới, đáp ứng yêu cầu của cuộc kháng chiến.

Mặt trận 16 A và 16 B được thành lập và hoạt động từ Bắc Mỹ Thuận (huyện Cái Bè) đến huyện Châu Thành. Lực lượng gồm du kích, địa phương quân kết hợp với chủ lực tỉnh, chuyên đánh xe quân sự của địch chuyên dùng tiếp tế cho các đồn bót và phá hoại cầu đường.

Tháng 12-1949, tỉnh Gò Công củng cố lực lượng vũ trang, Thị đội và Huyện đội Gò Công được thành lập.

Ngày 8-1-1950, tỉnh Gò Công tổ chức hội nghị để củng cố các chi bộ, chính quyền và đoàn thể, đưa cán bộ có năng lực về xã và huyện công tác, dời một bộ phận cơ quan cấp tỉnh sang Lý Nhơn và Đông Hòa (Gia Định), duy trì hoạt động du kích, đi sâu vào công tác địch vận, tạo điều kiện cho quân chủ lực tấn công tiêu diệt địch.

Thực hiện chủ trương của Xứ ủy và Khu ủy Khu 8 về chuẩn bị mở Chiến dịch tổng phản công, Tỉnh ủy Mỹ Tho, Gò Công tích cực thực hiện chủ trương giảm nhẹ bộ máy, tăng cường cán bộ cho cơ sở, củng cố xã đội, phát triển lực lượng du kích, xử lý những vụ gián điệp, phát động phong trào toàn dân tham gia kháng chiến.

Đầu năm 1950, các đơn vị hành chính, các huyện Chợ Gạo, Châu Thành, Cai Lậy của tỉnh Mỹ Tho đã chia thành nhiều khu, hoạt động theo phương thức phối hợp giữa Đảng - quân - dân - chính để lãnh đạo phong trào kháng chiến toàn diện hơn.

Ngày 30-3-1950, ta nổ súng mở đầu Chiến dịch tổng phản công, trong phạm vi 40 km thuộc 3 huyện Châu Thành, Cai Lậy, Cái Bè. Đến ngày 3-4-1950, ta thu hẹp mặt trận lại chỉ còn những trận chiến đấu nhỏ lẻ. Sau chiến dịch, thế của cách mạng được nâng lên một bước. Ta ráo riết chuẩn bị lực lượng, chuẩn bị chiến trường để đưa cuộc kháng chiến sang một giai đoạn mới, giai đoạn tổng phản công toàn diện giành thắng lợi.



(1) Mặt trận Đường 4. tr.55.